“Giải mã” hệ thống truyền đông xe máy (1)

 

Hệ thống truyền động xe số thường dùng bộ ba bánh răng trước (nhông); dây xích tải (sên) và bánh răng sau (dĩa). 

Với tỷ số 15 x 39 ta sẽ có nhông có tổng cộng 15 răng và dĩa có tổng cộng 39 răng. Tỷ số này quyết định độ lớn lực truyền/tốc độ quay giữa nhông và dĩa. Tỷ số này được tính toán theo công suất máy cụ thể và được quyết định mặc định ban đầu bởi nhà sản xuất xe máy. Tuy nhiên, tỷ số này ta có thể can thiệp được để cải thiện độ lớn lực - tốc độ xe theo ý muốn chúng ta.

Thông thường các xe phổ thông có dung tích xy lanh (hay còn gọi là phân khối) từ dưới 50 đến 110cc có 5 số cơ bản( N 1 2 3 4), các xe có phân khối lớn hơn sẽ có nhiều cấp số hơn (N 1 2 3 4 5 và đôi khi 6). Cấp số càng nhỏ thì độ lớn lực càng lớn, tốc độ quay càng chậm và ngược lại.
Ví dụ số 1 sẽ tải mạnh hơn số 2 nhưng tốc độ sẽ chậm hơn. Phần hộp số này hầu như ta không can thiệp được (đối với xe zin). Do đó ta sẽ chuyển hướng quan tâm sang nhông sên dĩa là chính. Nhông sên dĩa thường có cấp độ tỷ số răng nhất định thỏa mãn yêu cầu nào đó của người dùng. Một số tỷ số phổ biến ví dụ là 15 x 39; 14 x 36; v.v....

Tỷ số truyền = số răng dĩa sau/số răng nhông trước.

Tỷ số truyền từ 2.26 – 2.57 cho vận tốc cao hơn nhưng gia tốc chậm hơn, từ 2.62 – 2.86  cho vận tốc chậm hơn nhưng gia tốc cao hơn. 15/39 = 2.6 Stock Gear Ratio là tỉ số các hãng hay chọn.

Dòng sên mã số từ 415 - 428 dùng cho xe từ 100 CC - 135 CC .Dòng sên mã số từ 428 - 530 dùng cho xe từ 135 CC trở lên (xe moto) .

4XX : con số 4 có nghĩa là mắc sên dài 12,7mm; số XX có 15 - 20 - 28 tương ứng với cách chọn nhông dày phù hợp 4,77mm - 6,35 mm - 7,75mm của sên .

5XX : con số 5 có nghĩa là mắc sên dài 15,875 mm; số XX có 20 - 25 - 30 tương ứng với cách chọn nhông dày phù hợp 6,35mm - 7,95 mm - 9,53mm của sên.

XX : là bề dày nhông cần chọn cho phù hợp với từng loại sên có số 15 - 20 - 25 - 28 -30 tương ứng 4,77mm - 6,63mm - 7,95mm - 7,75mm - 9,53mm.

1 inch = 25.4mm​

Phía sau dòng số nói trên, đôi lúc ta còn gặp thêm các chử như: D, H, HD, O, X, v.v...

Vậy thì các dòng chữ này nghĩa là gì? Các dòng chữ này ám chỉ công nghệ được sử dụng trên sợi sên đó. Ý nghĩa của các dòng chữ như sau:

- D: SoliD Bush tức lót trục sên là ống thép đúc liền khối (khác với miếng thép uốn tròn). Tác dụng của lót trục đúc liền là tăng khả năng chịu tải của sên, tăng tuổi thọ sên và giảm ma sát giữa lót trục và trục sên. Với sên dùng miếng thép uốn cong thì khi tải nặng miếng thép đó có xu hướng quác trở ra. Khe hở khi quác ra đó sẽ mài mòn các chi tiết trục sên.

Sên với lót trục đúc liền khối​

- H: Heavy Duty tức loại sên chịu tải trọng nặng. Sên sử dụng chất liệu cao cấp và được tôi luyện, nhiệt luyện kỹ để tăng khả năng chịu tải của sên.

Loại sên chịu tải trọng nặng

- O-Ring: Là loại sên có lắp thêm vòng đệm bằng cao su đặc biệt giữa các mắt sên. Mục đích của vòng cao su này là để giữ cho dầu bôi trơn được bơm bên trong các mắt sên không bị thoát ra ngoài quá nhanh mà chỉ rỉ ra vừa đủ bôi trơn cho sên. Giúp sợi sên luôn vận hành trơn tru.

Sên O-Ring

- X-Ring: Tương tự như O-Ring nhưng thay vòng chử O bằng vòng chử X. Sên X-Ring thường có tuổi thọ cao hơn O-Ring.

Việc độ nhông sên dĩa thông thường ta chỉ độ nhông và dĩa (ví dụ thay bằng loại chất liệu khác bền hoặc nhẹ hơn, lên/xuống số răng, v.v...). Ta ít khi độ sên vì hiệu năng mang lại của việc độ sên là không lớn lắm và khó nhận thấy được bằng cảm quan. Thường ta chỉ quan tâm đến độ bền của sên mà thôi.

Hệ thống truyền động dùng dây curoa​

Ngày nay, vì một số lí do (cho đẹp, êm xe, v.v...). Có một số hãng sử dụng dây curoa thay cho dây sên (thường thấy ở các xe big bike). Tức hệ thống nhông - dây - dĩa. Một số xe phổ thông các bạn cũng độ hệ thống này.

Ưu điểm: Êm do dùng dây cao su nên không nghe tiếng lào xào của kim loại (của sên khi ma sát với nhông và dĩa). Quá trình tăng tốc cũng không quá gắt và không bị giật vì bản thân từng mắt dây là một mắt đệm.

Nhược điểm: Tuổi thọ thấp hơn so với dây sên kim loại. Chịu nước, cát và các điều kiện khắc nghiệt khác kém hơn sên. Tăng tốc ko nhanh và hỗn được bằng sên do cao su của dây giảm chấn làm giảm lực kéo khi tăng tốc đột ngột.

Kết luận: Hệ thống này nếu không được trang bị tiêu chuẩn trên xe (thường là big bike) thì chúng ta không nên độ theo vì xét cho cùng sẽ mất nhiều hơn được như mất lực xe, mau hư, v.v... trong khi cái được duy nhất là xe êm.